Niedopuszczalność zwrotu nieruchomości wywłaszczonej, stanowiącej drogę publiczną

- komentarz do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 marca 2011 roku, sygn. I OSK 640/10

„…niedopuszczalne jest orzeczenie o zwrocie nieruchomości wywłaszczonej, która w czasie orzekania o zwrocie jest częścią drogi publicznej w rozumieniu ustawy o drogach publicznych.”

W wyroku z dnia 3 marca 2011 roku NSA zajął się po raz kolejny problematyką możliwości zwrotu uprzednio wywłaszczonych nieruchomości ,obecnie wykorzystywanych w charakterze dróg publicznych, Orzeczenie zapadło na tle stanu faktycznego, w którym nieruchomość została nabyta przez Skarb Państwa  poprzez umowę sprzedaży z lat 60tych XX wieku, na podstawie ustawy wywłaszczeniowej. Na przedmiotowej nieruchomości jednak nie został nigdy zrealizowany cel publiczny, z uwagi na który dokonano wywłaszczenia.

NSA w uzasadnieniu wyroku stanął na stanowisku, powołując się także na wcześniejsze orzecznictwo, iż art. 2a u.d.p. wprowadza zasadę, że właścicielem nieruchomości stanowiących drogi publiczne może być jedynie Skarb Państwa lub odpowiednie jednostki samorządu terytorialnego. Podkreślono, iż w obecnie przyjętym modelu regulacji nieruchomości stanowiące drogi publiczne zaliczają się do kategorii rzeczy ograniczonych w obrocie. Wobec powyższego wyłączona została możliwość przenoszenia własności takich nieruchomości na rzecz innych podmiotów, aniżeli osoby wymienione w art. 2a u.d.p. Tym samym uwzględnienie wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości stanowiącej drogę publiczną na gruncie przepisów u.g.n., prowadziłoby do sprzeczności takiej decyzji z regulacjami u.d.p.

Powyższe orzeczenie zasługuje, moim zdaniem, na pełną aprobatę. Argumenty przyjęte w uzasadnieniu zmierzają do pełnej realizacji zamiaru ustawodawcy, wrażonego w art. 2a u.d.p., w myśl którego nieruchomości będące drogami publicznymi stanowić mogą jedynie własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Przyjęcie odrębnej wykładni prowadziłoby natomiast do sytuacji , w której nowy właściciel nieruchomości stanowiącej drogę publiczną pozbawiony byłby możliwości jej faktycznego władania, które pozostawałoby w gestii zarządcy drogi.

Wskazać także należy na wartość powyższego orzeczenia, jako części składowej jednolitej linii orzeczniczej, tworzonej przez wcześniejsze wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 lutego 2009 roku (I OSK 361/08, opubl. http://orzeczenia.nsa.gov.pl) oraz z dnia 2 września 2010 roku (I OSK 1438/09, opubl. LEX nr 745018).

Link do orzeczenia:

http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/5AE3D817A6

Por. przepisy:

Ustawa o gospodarce nieruchomościami:

art. 2. Ustawa nie narusza innych ustaw w zakresie dotyczącym gospodarki nieruchomościami, a w szczególności: (…)

art. 136.

ust. 3. Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ. Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej stosownie do art. 140.

ust. 4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do części nieruchomości nabytej w drodze umowy zgodnie z art. 113 ust. 3.

art. 137. ust. 1. Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:

1)         pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo

2)         pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.

ust. 2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część.

Ustawa o drogach publicznych:

art. 2a.

ust. 1. Drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa.

ust. 2.Drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy.

• drogi publiczne
• gospodarka nieruchomościami
• prawo administracyjne
• u.g.n.
• wyrok NSA
• wywłaszczenie
• zwrot nieruchomości