Szczególne zasady realizacji inwestycji infrastrukturalnych

Wstęp

Na przestrzeni ostatnich kilku lat weszło w życie szereg aktów prawnych regulujący w sposób szczególny, odmienny od zasad określonych w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i Prawie budowlanym, a w zakresie proceduralnym także odmiennie od modelu postępowań przyjętego w k.p.a, realizację inwestycji celu publicznego o charakterze infrastrukturalnym. Do kategorii takich ustaw można zaliczyć m.in. ustawę z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, przepisy rozdziału 2b ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, ustawę z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, ustawy z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, czy też ustawę z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu. Warto wskazać, iż pomimo regulowania przez powyższe akty prawne zupełnie innych rodzajów inwestycji infrastrukturalnych, ustanowione w nich procedury posiadają wiele cech zbieżnych, co pozwala na przedstawienie ogólnych zarysów ustalonego przez ustawodawce modelu postępowań lokalizacyjnych.

Niniejszy artykuł ma na celu właśnie przedstawienie najbardziej charakterystycznych cech powyższych postępowań w spawie ustalenia lokalizacji inwestycji infrastrukturalnych.

Ogólne cechy procesu inwestycyjnego w świetle specustaw

Proces inwestycyjny w zakresie inwestycji infrastrukturalnych, wymaga zasadniczo uzyskania co najmniej czterech decyzji administracyjnych, tj. decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji, decyzji lokalizacyjnej, decyzji o pozwoleniu na budowę, oraz decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Jest to model zbieżny z realizacją typowych inwestycji celu publicznego.

Odrębne rozwiązania przewidzano w przypadku inwestycji drogowych i lotniskowych, w przypadku których decyzja lokalizacyjna stanowi zarazem decyzję o zatwierdzeniu projektu budowlanego i udzieleniu pozwolenia na budowę dla takiej inwestyci. Warto wskazać, iż każda z przedmiotowych ustaw zawiera też uproszczenia w zakresie pozyskiwania terenów na inwestycje, określa zasady ustalania i wypłaty odszkodowań za wywłaszczone grunty, ogranicza możliwość uchylenia wydanych decyzji, jak też stwierdzenia ich nieważności lub wznowienia postępowań.

Decyzja środowiskowa

Pierwszym elementem każdej z powyższych procedur inwestycyjnych jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji wydawanej na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Należy przy tym wskazać, iż wszystkie inwestycje uregulowane powyższymi specustawami znajdują się w załączniku nr I do Dyrektywy Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne nr 85/337/EWG. Ustawy szczególne zasadniczo nie wprowadzają odrębnych uregulowań w zakresie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji

Decyzja lokalizacyjna

Każda z procedur inwestycyjnych uregulowana omawianymi specustawami przewiduje wydanie decyzji lokalizacyjnej, która zastępuje decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Organem właściwym do wydania decyzji lokalizacyjnej jest właściwy miejscowo wojewoda, za wyjątkiem niektórych inwestycji drogowych, które wydawane są przez starostę.

Decyzje lokalizacyjne, poza ustaleniem lokalizacji planowanej inwestycji, zatwierdzają także podział nieruchomości, a także rozstrzyga o nabyciu tytułu prawnego do nieruchomości potrzebnych do zrealizowania inwestycji. Decyzja lokalizacyjna stanowi podstawę do wpisu do księgi wieczystej. Decyzje o ustaleniu lokalizacji nie rozstrzygają natomiast o kwestii odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości.

Jednym z celów uchwalenia specustaw było przyspieszenie biegu postępowań administracyjnych dotyczących inwestycji infrastrukturalnych. Dlatego tez zdecydowana większość tych aktów zawiera postanowienia określające maksymalną długość takiego postępowania. W celu usprawnienia uzyskiwania koniecznych uzgodnień dla wniosku lokalizacyjnego, wprowadzona została zasada milczącej akceptacji przez właściwe organy i instytucje, jeżeli nie zajęły one stanowiska w przedmiocie 30 dni.

Większość specustaw zakłąda też szczególne uregulowania w zakresie informowania stron o toczącym się postępowaniu.

 

Możliwość zaskarżenia decyzji lokalizacyjnych

Od decyzji lokalizacyjnych przysługuje stronom możliwość odwołania się do organu II instancji.. Wskazać należy, iż zdecydowana większość specustaw zawiera postanowienia ograniczające długość rozpoznawania spraw o wydanie decyzji lokalizacyjnych,. Specustawy zawierają także postanowienia ograniczające długość postępowań przed sądem administracyjnym, w przypadku wniesienia ewentualnych skarg.

 

Odszkodowanie za nieruchomości wywłaszczone pod projekty infrastrukturalne

Ustalenie odszkodowania za nieruchomości wywłaszczone na podstawie specustaw następuje zasadniczo na podstawie oddzielnej decyzji administracyjnej lub na podstawie ugody zawartej pomiędzy właścicielem nieruchomości a inwestorem. W większości przypadków wszczepcie postępowania administracyjnego musi zostać poprzedzone bezskutecznymi negocjacjami pomiędzy inwestorem a wywłaszczanym właścicielem.

Wysokość odszkodowania ustalana jest na podstawie wartości nieruchomości, przy czym ustawodawca przynajmniej w dóch przypadkach przewiduje możliwość uzyskania wyższej kwoty, tj. w przypadku wydania nieruchomości w terminie określonym ustawą oraz w przypadku, gdy wywłaszczona nieruchomość stanowiła miejsce zamieszkania (dodatkowe świadczenie dla wywłaszonych w wysokości 10.000 złotych).

Pozwolenie na budowę

Za wyjątkiem inwestycji drogowych i lotniskowych, przystąpienie do realizacji pozostałych przedsięwzięć infrastrukturalnych wymagać będzie uzyskania oddzielnej decyzji o pozwoleniu na budowę. Także w przypadku tych postępowań specustawy zawierają postanowienia ograniczające maksymalną długość takiego postępowania.

Należy także zauważyć, iż zarówno w przypadku postępowań mających na celu kontrolę ostatecznych decyzji o pozwoleniu na budowę, zarówno w sądowoadministracyjnych jak i w administracyjnym toku instancji, ustawodawca przewidział w większości specustaw postanowienia, zakazujące uchylenia decyzji po upływie pewnego czasu od chwili uzyskania przez decyzje charakteru decyzji ostatecznej, jeżeli równocześnie doszło do rozpoczęcia budowy inwestycji. W takim wypadku rozstrzygnięcie takiego postępowania miało ograniczać się do wskazania przepisów jakie taka decyzja naruszyła. W tym miejscu warto wskazać, iż zamierzony przez ustawodawcę cel, tj. wyłączenie możliwości późniejszego uchylenia takiej decyzji nie został jednakże skutecznie osiągnięty, przynajmniej na gruncie ustawy o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 22 grudnia 2010 roku (II OSK 2271/10) stanął na stanowisku, iż „przepis art. 36 ust. 2 ustawy o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, odnosi się do decyzji organu pierwszej instancji o pozwoleniu na budowę przedsięwzięcia EURO 2012 i nie zawiera ograniczeń w zakresie orzekania przez sąd administracyjny w stosunku do decyzji organu odwoławczego.”

Podsumowanie

Przyjęcie specustaw w istotny sposób ułatwiło realizację inwestycji infrastrukturalnych i skutkuje znaczącym zwiększeniem stopnia wykorzystania środków unijnych. Powyższy efekt osiągnięta upraszczając dotychczasowy model postepowań infrastruktuaralnych i ograniczając możliwości uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym, zwłaszcza na etapie postępowania lokalizacyjnego, innym niż inwestor stronom postępowania.

Należy także zauważyć, iż liczb specustaw dowodzi z jednej strony niedoskonałości obecnie przyjętego modelu regulacji procedur inwestycyjnych zawartych w ustawie o gospodarce nieruchomości, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jak i w prawie budowlanym. Z drugiej zaś strony mnogość szczegółowych rozwiązać nakazuje poddać krytyce metodę działania ustawodawcy, który zamiast podjąć się kompleksowej nowelizacji przepisów budowlanych, wybrał metodę kazuistycznego i odrębnego uregulowania określonych kategorii inwestycji, mając często na uwadze jedynie czysto polityczne interesy.

Wyrok NSA z dnia 22 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt II OSK 2271/10.

• drogi publiczne
• infrastruktura
• linie kolejowe
• lokalizacja inwestycji
• pozwolenie na budowę
• wywłaszczenia